Lille

Plaats van herinnering: Lille

Lille: Stad op een eiland

In het Nederlands wordt deze stad Rijsel genoemd, maar ze staat vooral bekend onder haar Franse naam, Lille. Vandaag is de stad een van de belangrijkstee verkeerscentra van Noordwest-Europa. Het is een knooppunt van snelwegen en kent één van de belangrijkste (inter)nationale spoorwegstations van Frankrijk: Lille Europe. Bovendien ligt op nog geen vijftien minuten van het stadscentrum een internationale luchthaven: Lille-Lesquin. Lille wordt ook wel het Parijs van het Noorden genoemd. De stad heeft nu meer dan 200.000 inwoners en is onderdeel van een grote stedelijke agglomeratie met meer dan een miljoen inwoners.

De naam van de stad is afgeleid van de plaatsaanduiding ‘Ad Insulam’, wat ‘op/bij het eiland’ betekent. Dat werd in het Oudfrans vertaald als à l’isle en in het Middelnederlands als ter IJsel. De stad vormde zich inderdaad op een eiland in de rivier de Deule. De stad is waarschijnlijk ontstaan uit een villa van de graven van Vlaanderen die uitgroeide tot het castellum Islense. De stad Lille/Rijsel werd in de elfde eeuw gesticht door Boudewijn V, graaf van Vlaanderen, die ook wel Boudewijn van Rijsel wordt genoemd. Hij verwierf de (zuidelijke) Zeeuwse eilanden en de gebieden langs de Schelde die later Rijks-Vlaanderen zouden vormen, en was tijdelijk ook graaf van Henegouwen. Boudewijn V werd begraven in de Sint Pietersabdij te Gent.

Franstalige handelsstad

Lille werd de hoofdstad van het zuidelijk deel van het graafschap Vlaanderen. De stad was vanaf het begin Franstalig maar lag in de vroege middeleeuwen nog op de taalgrens. In de twaalfde eeuw werd het omliggende gebied ook Franstalig. Lille werd verschillende keren door de Fransen veroverd maar werd in 1369 als huwelijksgift geschonken aan Philips de Stoute, de graaf van Vlaanderen uit het Bourgondische Huis. In 1667 werd Lille door de troepen van Lodewijk XIV veroverd, en nadat de Nederlanders de stad korte tijd in handen hadden, werd Lille bij het Verdrag van Utrecht van 1713 definitief Frans. Na de Franse Revolutie werd Lille de hoofdstad van het Département du Nord.

Lille werd een van de belangrijkste handelssteden van de middeleeuwse Lage Landen. Zoals de steden in de Schelderegio had de stad een belangrijke textielindustrie, de lakenweverij. Na een grote crisis in lakenindustrie rond 1330 begon het handelskapitaal van de stad de textielindustrie vanuit de stad op het platteland te organiseren. Er werd in de vijftiende en zestiende eeuw ook steeds meer geïnvesteerd in lange-afstandshandel, steeds vaker ook via Antwerpen. Daarnaast werden in de stad belangrijke instellingen van het Vlaamse graafschap opgericht. Hoewel het protestantisme begin zestiende eeuw doordrong in Lille bleef de stad zeer katholiek-gezind, ondanks pogingen van de calvinisten om haar in handen te krijgen. In 1579 sloot Lille zich aan bij de Unie van Atrecht. Na de overgang naar de Fransen in 1667 bouwde Vauban er een grote citadel, en later werd de stad fors uitgebreid met nieuwe huizen en bouwprojecten. In de negentiende eeuw kende Lille net als andere noord-Franse steden een snelle industrialisatie in de textielindustrie, met steenkolenwinning in omgeving. De stad kreeg de bijnaam ‘Manchester van Frankrijk’ en werd ook een centrum van het Franse socialisme. Door de grote crisissen van de twintigste eeuw (1929 en 1980) stortte de industrie in. Na jaren van grote werkeloosheid richt Lille zich sinds 2000 steeds meer op de dienstensector.

Vieux Lille en de Vrede van Parijs

Lille is een prachtige stad. ‘Vieux Lille’ telt prachtige oude straatjes met monumenten die herinneren aan het handelsverleden van de stad. De Rue de la Monnaie is een van de oudste straten. Eerst bekend als de Rue Saint-Pierre maar na de bouw van het Hôtel de la Monnaie in 1685 kreeg de straat zijn huidige naam. In de elfde eeuw was dit de hoofdstraat van het castellum. De oorspronkelijke naam was verbonden met de kerk van Saint-Pierre die in 1066 werd ingewijd. De kerk werd na de Franse Revolutie afgebroken. De straat wordt al genoemd in een schenkingsoorkonde van Boudewijn V. Met zijn vele historische gevels is het nu een van de drukste winkelstraten van Lille. De Porte de Paris is een stadspoort die tussen 1685 en 1692 werd gebouwd. De poort staat symbool voor de verovering van de stad door Lodewijk XIV in 1667. Deze Vlaamse stad met Parijse kenmerken heeft veel kenmerken gemeen met de steden van de Schelderegio. Zo telt Lille een 101-meter hoog belfort. Het is een van de 56 belforten van de regio. De moderne toren is in 1932 gebouwd nadat het oude stadhuis van Lille door brand was verwoest.

Hoewel de stad Lille als hoofdstad van zuidelijk Vlaanderen niet mee onderhandelde over het Verdrag van Parijs van 1323 is de naam van de stad toch onlosmakelijk met deze vrede verbonden. In deze stad wordt immers het bezegelde exemplaar van de Vrede van Parijs bewaard dat afkomstig is uit het archief van de graaf van Vlaanderen. Dat van de graaf van Henegouwen is verdwenen. Het perkamenten document bevindt zich nu onder het nummer Musée 12 in de Archives Départementale du Nord. Dit archief is niet alleen van belang voor de Franse geschiedenis maar via de archieven van de Vlaamse graven, ook voor de geschiedenis van de Schelderegio (inclusief Zeeland).